Sociolingvistička slika savremenog Tunisa

Abstract

Jezička situacija savremenog Tunisa veoma je složena. Njena osnovna sociolingvistička obeležja su diglosija (arapski govorni jezik ili dijalekat - arapski književni jezik), svojstvena čitavom arapskom svetu, i bilingvizam (arapski jezik - francuski jezik), tipičan za zemlje Magreba. U svojoj doktorskoj disertaciji Arapski jezik u savremenom Tunisu (diglosija i bilingvizam), odbranjenoj na Filološkom fakultetu u Beogradu 1979. godine, autor je detaljno ispitao tri velike sfere komunikacije (tj. sfere upotrebe jezika) ~ sferu obrazovanja, sferu masovne komunikacije i sferu umetničke književnosti - (o sferi komunikacije kao sociolingvističkom pojmu cf. AVRORIN 1975), sa ciljem da utvrdi kakva je stvarna distribucija funkcija između konkurentnih idioma koji čine jezičku realnost savremenog Tunisa. Ovaj rad, koji je u stvari nešto izmenjeno završno poglavlje disertacije, rezimira zaključke obrazovane na osnovu sociolingvističke analize rezultata ispitivanja stanja u trima pomenutim oblastima društvenog života (tj. u sferama komunikacije).

Istraživanje je pokazalo da u Tunisu postoji priličan raskorak između zvanično proklamovanih ciljeva jezičke politike (arabizacija, savremeni arapski književni jezik kao osnovno sredstvo opštenja, jezička standardizacija, privremeni karakter služenja francuskim ...) i pravca globalne evolucije jezičkog stanja. Ravnoteža između zahteva za nacionalnom autentičnošću, s jedne strane, i punom otvorenošću svim (a prvenstveno zapadnim, što će reći francuskim) vrednostima, sa druge, u praksi se pokazuje kao neodrživa. Premda na nekim sektorima ima evidentnih uspeha u promociji arapskog književnog jezika kao nacionalnog standarda, matica ide, bar za sada, drugim smerom.

Francuski jezik je, naime, i dalje dominantan u tzv. „sektoru modernosti“ i neformalni pomoćni faktor napredovanja u društvu, govorni arapski jezik (posebno govor prestonice Tunisa) osnovno je sredstvo svakodnevne komunikacije, sa tendencijom da prodre i u neka područja kojima književni jezik tradicionalno dominira, dok je književni jezik praktično blokiran. Tako se spoj diglosije i bilingvizma u ovoj fazi (koja već relativno dugo traje) javlja kao „une structure coherente quoique en etat d'instabilite permanente“ (GARMADI 1968, 6), pa se u skoroj budućnosti ne može očekivati neki krupniji napredak ka stvarnoj standardizaciji jezika na bazi nacionalne arapske jezičke osnovice.

S obzirom na to da je opisana sociolingvistička konfiguracija svojevrsni odraz ukupnosti društvenih odnosa, može se sa relativnom sigurnošću reći da će nagoveštaj svake bitne modifikacije sociolingvističke slike nužno biti u korelaciji saO promenama u strukturi tih odnosa.