Jedno viđenje sarajevskih evlija i njihovih grobova kao kultnih mjesta

Sažetak

Mit i kult evlija (arapski: wali, pl. awliya) kao muslimanskih svetaca, jako se širio u vrijeme turske carevine, pa je obuhvatio i područje današnje Jugoslavije, posebno Bosnu i Hercegovinu. Njihov uticaj se još uvijek ovdje osjeća u tradiciji i folkloru kao posebna orijentalna komponenta narodne kulture. Dokument koji ovdje objavljujem u prevodu sa turskog jezika je prilog proučavanju ove teme. Sam naslov predstavlja određen pogled na temu koju dokument tretira: Nekoliko poimeničnih navoda turbeta i časnih mezara poštovanih šejhova, časnih dobrotvora te znamenite uleme i dobrih ljudi pokopanih u gradu Sarajevu, koji se smatraju evlijama, a čiji su mezari mjesta hodočašća na koja se ide na murad. Popis sadrži ukupno 74 groba kao kultna mjesta i više od 80 evlija. Naredni opisi su posebne karakteristike popisa: detaljna lokacija grobova na području grada i kultna mjesta pojedinačno, vrsta nadgrobnog spomenika (turbe ili samo nadgrobni spomenici u obliku stubova – „nišani“), ponegdje oblik kamenog stuba predstavlja istorijski spomenik, i poseban folklorni detalj: znak da na kamenim stubovima postoje jamice u obliku šoljice za kafu (fincan) - napravljene s namjenom da omoguće hodočasnicima da kašikom uzimaju kišnicu i piju je, jer se vjerovalo da ublažava porođajne bolove, sprečava bolesti itd. Većina evlija su bili istorijske ličnosti. Među njima su bile i tri žene. Potrebno je također napomenuti da su evlije čiji su grobovi ovdje popisani. bili većinom iz reda sufija (42 kultna mjesta), što je potpuno u skladu sa koncepcijom da su sufije bili ti koji su širili mit i kult evlija i većinom sebe proglašavali za evlije.