Halil Inaldžik: problem pojave osmanske države

Sažetak

Baveći se problemom pojave osmanske države, Halil Inaldžik ukazuje na nedostatke teorija koje predlažu Gibbons, Kopriili, Wittek i Giese. Gibbonsova teorija verskog preobraćenja nije izdržala kritiku Kopriiliija, Witteka i Giesea. Ova trojica predlažu teoriju o tursko-seldžučkom poreklu osmanske države, ali se razilaze u pogledu bazične strukture ranog osmanskog društva.

I Kopriilii i Wittek naglašavaju važnu ulogu Turkmena, stočara nomada u pograničnom društvu, ali ne daju odgovor na pitanje kako se ovo društvo preobrazilo u državnu zajednicu, te kako je Osman Gazi postao vojno-politički vođa i osnivač nove države i dinastije.

Halil Inaldžik istražuje osnovni uzrok. društvene promene na granici i glavne činioce koji su doveli do stvaranja države u tom pograničnomdruštvu.. Razmatrajući pokrete Turkmena na zapad, In'aldžik zaključuje da su njihovi glavni uzroci: 1) pritisak Mongola, 2) potraga za boljom ispašom i 3) mogućnost pljačkaških pohoda.u susednim hrišćanskim zemljama. Tako će turkmenska plemena doći u planinske masive u pograničnim (udž) oblastima. Nova doseljavanja Turkmena uzrokovana su građanskim ratom u Ilhanidskom carstvu i pobunama nekih vojnih namesnika u Anadoliji. ,~a prodor Turkmena u egejski svet jedno od ključnih razdoblja je između 1291. i 1330. Tako je u staroj seldžučkoj pograničnoj oblasti nastajala nova turska država velikog demografskog potencijala i naglašenije ideologije Svetog rata.

Tokom spomenutih pokreta turkmenskih plemena stvarane su gazijske družine. Ova pojava je veoma značajna jer se tako obrazuju koherentne društvene grupe okupljene oko sposobnog vođe. Vođa srdačno prima garibe, koji postaju »njegov narod« i nazivaju se' po njegovom imenu. Ovaj proces za sobom povlači slabljenje plemenskih rođačkih veza, izuzev onih po muškoj 'liniji u porodici vođe. Najznačajniji gazijski vođa bio je Osmali Gazi. Gazijske družine se kasnije zapošljavaju kao plaćenici. One deluju u istočnom Sredozemlju, a na Balkanu se vlastodršci čak nadmeću pokušavajući da ih privuku. Stvaranje sve većeg broja plaćeničkih buljuka vodi pojavi begova, koji postaju veoma značajni jer čak i Vizantija preko njih upošljava plaćenike. Prvi prodor ovih gazijskih buljukau Evropu odigrao se 1352. kada je Sulejman-paša zauzeo Cimpe, što će otvoriti vrata turskom 'širenju u Evropu.