Ortografsko usavršavanje naše arabice u štampanim tekstovima - uticaj ideja Vuka Karadžića

Sažetak

U ovoj studiji najprije se razmatra pitanje. potencijalnih vrijednosti arapske grafije u odnosu na adaptacione procese za potrebe drugih jezika koji su prilagodili arapsko pismo svom glasovnom sistemu (perzijski, osmanskoturski, afganski itd.), a isto tako u odnosu na praksu alhamijado pismenosti u okviru srpskohrvatskog jezika. U tom pogledu inovacije se pojavljuju u dodatnoj dijakritici, a ne u iznalaženju novih slova. S tim u vezi autor studije dijeli postojeći grafijski potencijal arapskog pisma na dva tipa grafijskih znakova: primarne i sekundarne grafijske znakove. U primarne spadaju slova arapskog alfabeta (obavezni znaci), a u sekundarne - znaci vokalizacije (neobavezniznaci). Pojedini adaptacioni procesi dovodili su do veoma specifičnih kombinacija ova dva tipa grafijskih sredstava, uključujući tu i adaptacione procese u okvirima srpskohrvatske alhamijado pismenosti.

Čim je arabica prešla s rukopisne na štampanu produkciju početkom 60.tih godina prošlog stoljeća, odmah se u vrlo oštroj formi postavilo pitanje odgovarajućeg njenog pravopisnog uzusa. U svim. pokušajima reformisanja arabice tražena su rješenja za prevazilaženje osnovnih protivrječnosti koje su se javile pri preuzimanju arapskog tipa grafije za potrebe srpskohrvatskog jezika: bilježenje vokala sekundarnim i primarnim grafijskim znacima, insuficijentnost u označavanju konsonanata, tretman inicijalne suglasničke skupine kao i medijalne skupine, vokalno " rastavljeno i sastavljeno pisanje riječi. Svi se ovi pokušaji javljaju

u vrijeme kada se ortografske ideje Vuka Karadžića već primjenjuju u Bosni i Hercegovini u pisanim i štampanim tekstovima na ćirilici i kada se reflektuju i u latinici. Neposredni svakodnevni doticaj sa ćiriličkom i latiničkom praksom otkrivao je uzor kojem je trebalo težiti i u reformi arabice. Iako traganja za novim, boljim rješenjima nisu išla istim putevima i nisu imala isti značaj, sva su ona, više ili manje, odražavala na svoj način poticaje novih pravopisnih ideja koje su tako snažno zagospodarile na području cijelog srpskohrvatskog jezika.