Muslimanska imena u opširnom popisu Bosanskog sandžaka iz 1604. godine

Sažetak

Ovim radom predstavljamo neka zapažanja u vezi sa muslimanskim imenima orijentalnog porijekla kod nas. Rad je zasnovan na izvornoj gradi s početka 17. vijeka. Dat je registar muslimanskih imena koja se pojavljuju u Opširnom defteru Bosanskog sandžaka iz 1604. godine. Ovaj izvor daje mnoge onomastičke podatke. Opširni je, dakle poimenični, pa daje bogatu gradu za ovakva istraživanja u domenu antroponimije. Lična muslimanska imena koja se ovdje pojavljuju su arapskog, turskog i perzijskog porijekla.

Imena arapskog porijekla najčešće imaju značenje neke karakterne osobine. Npr. Nasuh - iskren, Hasan - lijep, dobar. Ćesta su imena koja predstavljaju genitivnu vezu izmedu riječi cabd (rob) i jednog od Božijih imena. Npr. Abdurrahman - rob Milostivog, Abduldželil - rob Uzvišenog, Abdulkadir - rob Moćnog. Vrlo omiljena i frekventna su imena značajnih ličnosti iz istorije islama. Takva su imena: Omer, Ali, Osman, Hasan i Husejn, kao i ime vjerovjesnika Muhammeda, koje je ovdje u turskoj adaptaciji - Mehmed. Takva su i ženska imena Hatidža, Aiša i Fatima. Imena turskog porijekla veličaju junaštvo, čvrstinu i izdržljivost. Ćesta su imena životinja u vlastitim imenima, što odražava nekadašnji totemizam turskih naroda. Npr. Kurd - vuk, Arslan - lav. I ranije je pisano o upotrebi imena ptica grabljivica kao ličnih imena kod Turaka. Takva su imena: Sunkur - soko, Atmadža - jastreb, Dogan - soko. Imena perzijskog porijekla najčešće imaju značenje junak, hrabar. Npr. Dilaver - hrabar, Behram - junak. ćesto se perzijska riječ šah - vladar, car pojavljuje u kombinaciji sa nekim drugim imenom i daje mu prizvuk otmenosti. Složenice sastavljene od riječi različitog porijekla pojavljuju se i u ličnim imenima. Npr. Hodaverdi - Bogom dan (perz.-tur.), Alidžan (arap.-perz.), Džanfida (perz.-arap.) - požrtvovan. Najfrekventnija muška imena u ovom defteru su: Mustafa, Ali, Hasan, Husejn, Mehmed, Ibrahim, Jusuf, i Memi. Ime Abdullah pojavljuje se samo kao patronim. Navodi se umjesto kršćanskog imena oca. Ova pojava je naročito izražena u gradskim naseljima.

Imena koja više nisu u upotrebi u Bosni i Hercegovini, ali se zato sreću u prezimenima su slijedeća: Alidžan, Ališah, Balaban, Behmen, Hubijar, Pirija, Sarija, Sefer, Korkut, Kurt, Kurteš, Pervan, Perviz, Mustedam, Seiman, Torlak. Ona se najčešće javljaju u ovim oblicima, dakle bez nastavaka karakterističnih za prezimena (ić, ović). Uporedujući savremeni imenik muslimanskih ličnih imena sa ovim iz 17. vijeka zaključujemo da je medu imenima koja su nestala iz upotrebe najviše onih koja su turskog i perzijskog porijekla.