O Hamzevijama i njihovom učenju

Sažetak

Sunijsko učenje islama kojem je pripadala većina muslimanskog naroda u Osmanskoj državi bilo je i službena, državna ideologija. Ponekad su se pojavljivale grupe i pojedinci koji nisu prihvatili ovakvo učenje i pod utjecajem sufijske tradicije različito tumačili ortodoksni sunizam. Medutim, država se veoma strogo borila protiv svih onih koji su gajili ovakve ideje i nastojala je suz biti njihov utjecaj. 0 pojavama takvih grupa i pojedinaca svjedoči bogata arhivska grada na osnovu koje možemo pratiti i prostore i vrijeme u kojima se javljaju ovakve gruipe, odrediti njihovu društvenu uslovljenost, sagledati optužbe pod kojima su osuđivani te iznijeti pretpostavke o osudi hereze kao ideološkog ili političkog pokreta.

Učenik Husameddina Ankaravija Hamza Bali poslije smrti svoga šejha odlazi na službu u Bosnu, počinje voditi narod i kada se oko njega počinje okup- ljati više svijeta, tamošnja ulema biva uznemirena zbog utjecaja kakvog je Hamza Bali zadobio u narodu, te na njihove u Istanbul upućene optažbe koje se od- nose na šejh Hamzu, on biva pozvan u prijestolnicu, gdje mu se sudi. Na osnovu fetve šejhulislama Ebussuud efendija, koju on izriče oslanjajući se na fetvu šejhulislama Ibn Kemala, Hamza Bali 969 H. (1561-62) biva osuden na smrt.

Arhivska grada čije tekstove djelimično predstavljamo u ovom radu pokazuje da njegovi sljedbenici koji se spominju kao hamzevije, nastavljaju sa svojim djelovanjem i nakon Stoje Hamza Bali ubijen, u Muhiinme defterima Vladinog osmanskog arhiva u Turskoj (Başbakanlık OsmanlI Arşivi) ima sudskih odluka koje se odnose na hamzevije iz 1582. godine, a i Amiki Mehmed 1614. godine piše risalir (raspravu 0 hamzevijama) u kojoj se ophižbe upućene hamzevijama i njihovoj herezi podudaraju sa onima koje se nalaze u sudskim dokumentima.

Ovaj rad u kojem se donose četiri nova izvora, pored već objavljenih radova ranijih autora, predstavlja još jedan korak u rasvjetljavanju učenja hamzevija, potvrđuje njihovo djelovanje i nakon smrti utemeljitelja ovoga reda i odnos države prema ovakvim pokretima.