Noms orientaux en Europe orientale

Abstract

Rad „Orijentalna imena u istočnoj Evropi“ tretira imena orijentalnog porijekla koja se završavaju na turski sufiks -lyq. Velik broj takvih imena nalazi se kod Bugara, i u staroj i savremenoj Bugarskoj.

Sufiks -lyq, koji ima sljedeće alomorfe: -lyq //-lilk //-luq //-lük, a u baškirskom, altajskom, kazahskom i nekim tatarskim govorima Kazana i alomorfe: -dyq / l-dik // -duq // -dük, jedan je od najproduktivnijih sufiksa u turskim jezicima. Velika produktivnost ovog sufiksa došla je do izraza u -onomastici, u tvorbi toponima, etnonima, komontima, antroponima. U domenu onomastike ovaj sufiks služi za formiranje ličnih imena, u značenju posjednika određene osobine ili nekog predmeta; antroponimi označavaju i etničke grupe sa datim starješinom ili pripadnikom određenog porodničkog stabla; kolektivna imena, komonimi odnose se na porijeklo mjesta ljudi; toponimi imaju značenje mjesta. Imena na sufiks -lyq, o kojima se govori u ovom radu, odnose se prije svega na toponime. Oni se mogu grupisati na sljedeći način:

1) toponime nastale iz etnonima (Qarluq)

2) toponime nastale iz ličnih imena (Nadyrlytq, Siilejmanlyq)

3) toponime nastale iz imena stanovnika jednog kraja ili mjesta (Gavalug, Qazanlyq)

4) toponime nastale iz apelativa prema datim topografskim karakteristikama (Almalyq, Anluq, Bozlyq, Čöllük, Hambarlyq, Harmanlyq, Hasarlyq, Hisarlyq, Jylanluq, Kirečlik, Kiremitlik, Kirezltk, Kojlük, Komürlük, Pamuqlyq, Qumlyq, Qyrzyllyq, Qozalyq, Qozlyq, Qćtjynluq, Qazalluq, Tašlyq, 'Ilikenlik, Tozluq)

5) toponime nastale 'iz imena profesija i zanimanja (Sahtijanlyq, Bakyrlyk).

Neki od ovih toponima upotrebljavaju .se još i kao imena porodica, označavajući tako porijeklo, rodni kraj ili mjesto boravka glave porodice.

Druga imena porodica na sufiks -lyq, pak, odnose se direktno na imena plemena, stanovnika, i nemaju veze sa postojećim toponimima(Kazanlükov kod Bugara).

Sufiks -lyq dijeli se izričito na dvoje: na -lyq i na -ly; sufiks -lyq u osmanskom turskom jeziku služi za formiranje imena mjesta, dok sufiks -ly služi za formiranje imena porodica, etnonima.

Datosti starog turskog jezika potvrđuju činjenicu da se sufiks -lyq dalje račva na: sufiks -lyq i na sufiks -lyy; -lyq formira substantive, a -lyy adjektive.

U ovom radu su, kao polazna tačka, uzeta isključivo imena na -lyq kod savremenih Bugara i u savremenoj Bugarskoj u odnosu na ista imena kod drugih naroda. Poznavanje stvari je još uvijek ograničeno, naročito zbog pomanjkanja neophodne literature. Međutim, s druge strane, pretjerano gomilanje primjera pretrpalo bi do te mjere rad da bi se on teško čitao.

Osim toponima Kazanlyq i Karluk, svi ostali toponimi u Bugarskoj su zamijenjeni drugim, novim toponimima. Smatralo se da su ovi toponimi na -lyq nastali isključivo pod uticajem osmanskog turskog jezika, ne vodeći računa pri tom da su mnogi od njih nastali pod uticajem sjevernih turskih jezika, protubugarskog, hazarskog, pečenskog, kimanskog i tatavskog. Nasuprot tome, antroponimi na -lyq čuvaju se kod Bugara, u mnogim porodicama, kao sveti ostaci.

Dakle, u ovom radu toponimi na -lyq u Bugarskoj proučavani su na dijahronom, a bugarski antroponimi na sinhronom planu.